Президент Сооронбай Жээнбеков бүгүн, 15-ноябрда, Т.Сатылганов атындагы Кыргыз улуттук филармониясында өтүп жаткан залкар сүрөткер Сүймөнкул Чокморовдун 80 жылдык мааракесине арналган салтанаттуу иш-чарага катышып, сөз сүйлөдү.
Турмушта жашоосу кыска болсо да, элдин эсиндеги өмүрү узун, мекен үчүн өтө чоң, бир адамдын өмүрүнө сыйбай турган эмгек өтөгөн инсандар унутулбайт. Албетте, кыргыз киносунун кереметин, кыргыз сүрөт өнөрүнүн ийгиликтерин Сүймөнкул Чокморовдун тагдырынан бөлүп кароого болбойт.
Сүймөнкул агабыз өтө сейрек кездешчү тагдырга туш болду. Ага Жараткан Кудай талантты кош колдоп берип койгон экен. Ал чыгармачылыктын ааламына сүрөт өнөрү менен кирди, өзүнүн даңазалуу турмуш жолун сүрөтчүлүктөн баштаган. Ошентсе да, анын ааламга кеткен атак-даңкы кино өнөрү менен байланыштуу болду.Киноактерлук таланты менен өзүн гана эмес, жалпы кыргыз элин дүйнөгө дагы бир ирет таанытты, таң калтырды, суктантты.
»Кыргыз өңү — Чокморовдун өңүндөй» болуп дүйнөгө тарады, ал кыргыздын руханий символуна айланды, элибиздин нукура сүймөнчүгү болду.
Ал таланттуу сүрөтчү, кыл калемдин мастери катары да мыкты эмгектерди жаратты. Анын негизги кесиби — сүрөтчүлүк өнөрү, Чокморовдун өмүрүндө өзгөчө орунду ээлейт. Бул өнөрүн дүйнөгө таанымал болуп, зоболосу бийик болуп турганда да, жаны ооруп, өлүм алдында турганда да таштаган жок. Өмүрүнүн акырына чейин карманды, кийинки муунга айтаар сөзүн, негизинен, сүрөтчүлүк өнөрү аркылуу айтып кетти.
Сүймөнкул агабыз жөнүндө кеп кылганда, жөн гана анын турмуш фактыларын белгилеп, жашоосундагы окуяларын эскерип кетүү жетишсиз. Сүймөнкул Чокморовдун элесин сыйлаган адам — анын ички ааламына баш бакса гана, анын улуулугун, залкарлыгын байкайт. Мен жакында Улуттук көркөм сүрөт музейибизге атайын барып, агабыздын көргөзмөсүн көрүп келдим. Тарткан сүрөттөрүн карап олтуруп, анын жан дүйнөсүнүн тереңдигине, дүйнө таанымынын кенендигине, көз карашынын курчтугуна ынандым.
Сүрөтчүлүк талантын төгүп, кыл калеми менен жараткан дүйнөсү — кыргыз жеринин сулуулугун, кыргыз элинин, залкар инсандарыбыздын улуулугун даңазалап турат. Сүймөнкүл агабыздын сүрөттөрүндө — анын элибизди, жерибизди, көлүбүздү, тоолорубузду, талааларыбызды — ушунчалык сүйгөнү көрүнүп турат. Сүймөнкул агабыздын чыгармалары бардык кыргыз баласынын жүрөгүнө жакын.
Анткени ар бир көрүүчү сүрөттөрдөн өзүнүн айылын, ошол жердин аксакалдарын, энелерин, жаштарын көргөндөй болот. Анын сүрөттөрүндө камтылган элет жеринин табияты, айылдыктардын жашоо образы, эмгек адамдарынын элестери, замандаштарыбыздын портреттери аркылуу — бүтүндөй бир доордун көрүнүшү. Ошол доордун элеси жоголуп кетпей, живопись аркылуу урпактарга жетип жатканына ыраазы болосуң. Сүймөнкул Чокморов элибиздин залкар инсаны — Саякбай манасчынын төрт портретин тарткан экен. Аларды карап олтуруп, Саякбай атабыздай кеменгер инсандын улуулугун, өзүндөй залкар инсан гана сезе билет, улуу сүрөтчү гана анын элеси менен кошо ички ааламын көрүүчүгө жеткире алат деген ойго келесиң.
Чокморов өзүнүн кайталангыс таланты менен, тарткан сүрөттөрүндө башкаларга байкалбаган, өзү көргөн, өзгөчө дүйнөнү калтырып кетти. Ал 800дөн ашык сүрөттөрдүн автору, ошол сүрөттөр аркылуу өзгөчө дүйнөнү жаратты. Ушул ааламдын көркөмдүгүн, ошол дүйнөнүн кооздугун көрөм дегендер үчүн — көркөм сүрөт музейибизде Сүймөнкул Чокморовдун 80ге жакын сүрөтү илинип турат. Анын тарткан 27 полотносу дүйнөнүн атактуу музейлеринде сакталып калды.
